به نقل از «ایران اکونومیست»

حاشیه‌هایی که از «سایه» آغاز شد و به عباس معروفی رسید

تاریخ انتشار: ۱۳ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۹۲۴۹۳۰

عمر آدمی بالاخره روزی به پایان می‌رسد و مرگ سرنوشت محتوم همگان است. در این میان، آنها که از شهرت بیشتری برخوردارند، مرگشان هم پربسامدتر است و این روزها با پیدایش فضای مجازی، مرگ این افراد نیز محل چالش و گاه نزاع می‌شود؛ چه هوشنگ ابتهاج شاعر باشد، چه عباس معروفی نویسنده.

واقعیت این است که برخی پس از درگذشت شخصیت‌هایی چون امیرهوشنگ ابتهاج و سیدعباس معروفی سراسر زبان به تمجید شیفته‌وار پرداختند و  گروهی هم از مطالبی که درباره این دو هنرمند منتشر شد، خشمگین شدند؛ مطالبی که سویه‌های کاملا متفاوتی داشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

درباره سایه آنچه به چشم می‌آمد، نگاهی دوقطبی بود که در یک سوی آن، ابرمردی در حد یک بت یا قهرمان ایستاده بود و اگر نظریه‌پرداز یا کارشناسی، نقدی به شعر او وارد می‌کرد، «حسود» و «عقده‌ای» قلمداد می‌شد و این گروه بدجوری به او می‌تاختند. در سویی دیگر هم مردی که با گرایش‌های سیاسی‌ و حضورش در شب‌های شعر گوته، نقشی انکارناپذیر در مشکلات فعلی داشته است! و این گروه دوم به هر دستاویزی چنگ می‌زد تا به نوعی او را مقصر وضعیت موجود بداند. اما آنچه در این میان هراس‌انگیز می‌نمود، اصرار هر دو طرف به دیدگاه‌های خود و تحمل نکردن کوچکترین مخالفتی بود.

واکنش‌ها به مرگ عباس معروفی در غربت نیزنشان داد همچنان بعضی موضوعات غیراصلی، در بعضی فضاهای غیررسمی، از اصل ماجراها پیشی می‌گیرد.

احساس نگرانی ناشی از این وضعیت سبب شد دغدغه‌ موضوعی‌مان را با برخی استادان دانشگاه و کارشناس مطرح کنیم. پیش‌تر با دکتر حامد طاهری کیا، نویسنده و عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی گفت‌وگو کردیم و آنچه پیش‌رو دارید، گفت‌وگوی دیگری است با دکتر مهناز رونقی، استاد دانشگاه، پژوهشگر و استادیار گروه ارتباطات اجتماعی واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی. 

بحث‌مان را با موضوع قهرمان‌سازی آغاز می‌کنیم و دکتر رونقی توضیح می‌دهد که قهرمان‌سازی و اصولا آرکی‌تایپ (کهن الگوی) قهرمان همواره وجود داشته و قهرمان یک اسطوره است. همچنانکه در مباحث اسطوره‌سازی هم بحث سفر قهرمان را داریم و ما می‌کوشیم نمونه‌هایی را بیابیم که به الگوی ایده‌آل تایپ ما تبدیل شوند و بعد آن الگو را دنبال کنیم.

این استاد دانشگاه با یادآوری این نکته که جوزف کمبل هم درباره این موضوع تحت عنوان «سفر قهرمان» کار کرده است، خاطرنشان می‌کند: قهرمان‌سازی با سرشت انسانی آمیخته شده و در تمام جوامع وجود دارد و مختص جامعه ما نیست اما  همین موضوع جهانی، بر اساس فرهنگ جوامع گوناگون، تغییر می‌کند. به این معنا که میزان اسطوره‌سازی یا بحث قهرمان‌ها یا انواع قهرمان‌ها متفاوت می‌شود.

رونقی به این موضوع هم توجه می‌کند که به قهرمان‌سازی رویکردهای متفاوتی می‌توان داشت: «می‌توانیم با رویکرد روانشناسی اجتماعی به ماجرا بنگریم و درباره روانشناسی یک جامعه، صحبت کنیم یا با نگاه تئوری‌ها و نظریه‌های فرهنگی، این موضوع را بررسی کنیم. بنابراین باید ببینیم از چه دیدگاهی می‌خواهیم به این موضوع ‌بنگریم. این نکته را هم فراموش نکنیم که وقتی از جریان تحولات فکری فرهنگی سخن می‌گوییم، حتی از نظر ترتیب و توالی نظریات موجود هم، موضوع متفاوت خواهد شد.

پرسش بعدی ما این است که آیا آرکی‌تایپ جهانی قهرمان می‌تواند در بعضی جوامع مانند جامعه ما به سمت بت‌سازی برود؟ که نمونه اخیر آن، در مورد امیر هوشنگ ابتهاج رخ داد.

دکتر مهناز رونقی

پاسخ رونقی به پرسش ما چنین است: این وضعیت همیشه وجود دارد و باید ببینیم از چه زاویه‌ای به این موضوع نگاه می‌کنیم. گاه قضیه را کاملا از دید جامعه‌شناسی هنری نگاه می‌کنیم و در این حالت درباره نظریاتی که در این زمینه وجود دارد، صحبت می‌کنیم، یعنی یک نظریه قوی داریم یا به عنوان نمونه نگاه هگل و بحث هنر برای هنر و ذات هنری را بررسی می‌کنیم و هیچ توجهی به حواشی نداریم . اما گاهی از نگاه عام درباره این موضوع صحبت می‌کنیم. بنابراین نباید استدلال‌ها را به هم بیامیزیم.

این کارشناس هنری ادامه می‌دهد: نگاه عام همواره با همه این حواشی وجود داشته است؛ چون مردم عامی دوست دارند که با ماجراها این گونه برخورد کنند.

او برای روشن‌تر شدن موضوع به تشریح نمونه‌هایی می‌پردازد: زمانی درباره کسی مانند محمدرضا شفیعی کدکنی صحبت می‌کنیم که در فضای نخبگی رشد کرده و میزان دانشش مشخص است. زمانی هم از کسی مانند «سایه» صحبت می‌کنیم که شاید نقطه قوتش این بود که به دلیل زبان ساده شعری‌اش، مفاهیم عمومی‌تر و نگاه شاعرانه‌اش بیشتر در میان عموم مردم شناخته شده است. بویژه اینکه ایشان استفاده درستی از فضای چند رسانه‌ای کرد و کلیپ‌های کوتاهی که از او وجود دارد، لحن شعرخوانی‌اش که سنگین یا همراه با تفاخر نیست، بلکه بسیار روان و ساده است، همه اینها یعنی لحن و انتخاب مضامین و چند عامل دیگر، سبب شد ابتهاج بیش از دیگران بین مردم عمومیت پیدا کند. هرچه عمومیت بیشتر باشد، طبیعی است که نظرات و نگاه‌های متفاوت هم به آن شخصیت یا موضوع بیشتر خواهد شد. یعنی اصولا نمی‌توانیم یک نگاه متحدالشکل به هیچ چیزی و در هیچ موردی ببینیم. اما می‌توانیم بررسی کنیم که ابتهاج چگونه عمومی‌تر و مردمی‌تر شده و یا بحث‌های این چنینی ولی طبیعی است که درباره او بحث‌هایی متفاوت انجام شد و همواره هم چنین بوده است.

رونقی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توانیم امیدوار باشیم با شکل‌گیری این مباحث گوناگون درباره سایه، زمینه‌ای برای توضیح و تحلیل هم ایجاد شود؟ توضیح می‌دهد: اتفاق‌هایی که درباره شخصیت‌های مشهور باشد و بعد در عموم مردم رسوب کند، معمولا با خودش حاشیه به همراه می‌آورد.

او بهتر می‌بیند که پاسخ ما را به طرح یک پرسش ارایه دهد؛ من از شما می‌پرسم این حواشی در کجا ایجاد شد، و وقتی پاسخ می‌دهیم در فضای مجازی، می‌گوید: همین است دیگر! وقتی می‌گوییم فضای مجازی، یعنی فضایی که برای بحث‌های جدی قابل اعتنا نیست. در مقابل، وظیفه فضاهایی مانند مطبوعات و رسانه‌هایی که به ارایه گزارش و تحلیل و تفسیرمی‌پردازند، این است که از راه گفت و شنود با افراد صاحب‌نظر، ثبت نظریات و استخراج مضامین آنها، جریان‌های فکری درست را ایجاد کنند اما فضای مجازی همیشه حاشیه‌ها را ایجاد می‌کند چون بخشی که این مباحث در آن رخ می‌دهد، بخش زرد ماجراست.

این مدرس دانشگاه البته همه فضای اینستاگرام را هم زرد نمی‌داند و در این زمینه می‌گوید: در فضای مجازی هم مباحث جدی مطرح می‌شود. مثلا اینستاگرامِ یک شخص فرهیخته که مطالب جدی و مقالات را منتشر می‌کند، درباره حاشیه‌ها صحبت نمی‌کند . بنابراین باید این فضاها و کارکرد هر یک را تفکیک کنیم. اما همواره به یاد داشته باشیم که همه جای دنیا، بخش زرد، بخش حواشی است که اصلا نباید جدی گرفته شود.

او در پاسخ به این سخن که ضروری است از هر رسانه متناسب با تعریفی که دارد، توقع داشته باشیم، تاکید می‌کند: باید کاملا جدا کنید که چه رسانه‌ای از طرف چه کسی چه مطلبی را بیان می‌کند و مخاطبانش چه کسانی هستند. مطمئنا افراد جدی به چنین رسانه زردی یا مطالب این چنینی اصلا اهمیتی نمی‌دهند. البته در اینستاگرام هم می‌تواند مطالبی بسیار خوب ، هدف‌مند از طرف مراجع فکری و اندیشمندان مطرح شود. اصلا یکی از محاسن این رسانه اطلاع‌رسانی است که به خاطر برد سریع آن، اتفاق‌ها را می‌توان منعکس کرد ولی باید دید تحلیل‌های جدی را از چه رسانه‌ای انتظار داریم.

آخرین کنجکاوی ما  این است که با این حساب شاید این هم انتظار درستی نباشد که در مباحث اینستاگرامی زمینه‌ای برای شکل‌گیری گفتگو فراهم شود؟

رونقی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: هر یک از رسانه‌های نو ماهیت و ظرفیت‌هایشان کاملا متفاوت است. اینستاگرام از اول بر پایه تصویر ایجاد شد و سپس میزان کارکترها برای نوشتار تعریف شد. از سوی دیگر اگر از ماهیت رسانه تعریف درستی داشته باشیم، می‌دانیم از چه رسانه‌ای انتظار چه رفتاری را داشته باشیم و حتی در همان رسانه هم کدام صفحات برای این مباحث می‌تواند صفحات مرجع باشد. مثلا وقتی در تحقیقات دانشگاهی، به تحلیل کامنت‌ها می‌پردازیم، یعنی می‌خواهیم افکار عمومی یا مواردی را در قشر عام بررسی کنیم و دنبال نظر جدی نیستیم ولی وقتی توئیت‌های اشخاص خاصی را نگاه می‌کنیم، آن زمان دقیقا دنبال یک مطلب یا موضوع خاصی هستیم یا وقتی سراغ کلاب‌هاوس می‌رویم، می‌دانیم که قرار است در این فضا اتاق‌هایی برای گفت‌وگو وجود باشد که آنجا هم حوزه‌های تخصصی، تفکیک می‌شوند و می‌دانیم در چه اتاقی سراغ چه گفتگویی برویم.

او در عین حال یادآوری می‌کند که همه این درهم آمیختگی‌ها به این برمی‌گردد که در حال حاضر فضای رسانه‌ای قدری بلبشو شده و فضای حرفه‌ای و زرد با یکدیگر مخلوط شده‌اند و به همین همه دلیل دوستان رسانه‌ای از لزوم سواد رسانه‌ای صحبت می‌کنند تا این فضاها از هم تفکیک پیدا کند و هر کسی بداند میزان انتظارش از هر رسانه، موضوع و گفتگو به چه شکلی باشد.  

  

منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: هوشنگ ابتهاج (سایه) ، عباس معروفی ، برگزیده‌ها

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: هوشنگ ابتهاج سایه عباس معروفی برگزیده ها صحبت می کنیم قهرمان سازی داشته باشیم عباس معروفی فضای مجازی رسانه ای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۹۲۴۹۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دوره توانمندسازی کنشگران فضای مجازی در قزوین برگزار شد 

ایسنا/قزوین دوره ضمن خدمت طرح «شهیده طاهره هاشمی»، توانمندسازی کنشگران در سواد رسانه و فضای مجازی با هدف توانمندسازی کنشگران سواد رسانه و فضای مجازی در قزوین برگزار شد.

روزانه مطالب بسیار زیادی انتشار می‌یابد که برخی از آن‌ها شایعات هستند و واقعیت ندارند و در سال‌های اخیر به وفور شاهد این موضوع بوده‌ایم که بسیاری از صحبت‌های افراد در شبکه‌های رسانه‌ای دچار تحریف می‌شوند و با کم و زیاد کردن و منقطع کردن این سخنان مفهوم کلی مطلب و خبر عوض می‌شود و مخاطب باید آنقدر توانمند باشد که بتواند واقعیت را از شایعه تشخیص دهد.

سواد رسانه نوعی تکنیک عملی و مهارت ویژه است که در عصر حاضر یکی از مهمترین آموزش‌ها در جهان تلقی می‌شود. سواد رسانه‌ای به فرد این توانایی را می‌دهد که تحلیل مناسبی از مطالب منتشر شده در انواع شبکه‌های رسانه‌ای را داشته باشد.

دوره ضمن خدمت طرح «شهیده طاهره هاشمی»، توانمندسازی کنشگران در سواد رسانه و فضای مجازی با هدف توانمندسازی کنشگران سواد رسانه و فضای مجازی در قزوین برگزار شد.

حامد کبودوند، مسئول سازمان فضای مجازی سراج مرکز قزوین، در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص برگزاری دوره ضمن خدمت طرح «شهیده طاهره هاشمی»، توانمندسازی کنشگران در سواد رسانه و فضای مجازی، اظهار کرد: دوره یک روزه ضمن خدمت طرح «شهیده طاهره هاشمی»، با هدف توانمندسازی کنشگران سواد رسانه و فضای مجازی روز گذشته پنجم اردیبهشت ماه با همکاری سازمان فضای مجازی سراج مرکز قزوین و مرکز امور بانوان اداره آموزش و پرورش استان قزوین برگزار شد. 

وی بیان کرد: عناوین مختلفی مانند اخبار جعلی در عصر پساحقیقت، مدیریت رسانه در خانواده، نوجوان دیجیتال، سواد روایت و تربیت در عصر پساحقیقت در این دوره تدریس شد. 

مسئول سازمان فضای مجازی سراج مرکز قزوین خاطرنشان کرد: این رویداد مختص مربیان آموزش خانواده و معلمان سواد رسانه است و با توجه به میزان اهمیت موضوع این دوره، در نظر داریم تا توجه خود را در استمرار برگزاری این دوره‌ها به کار گرفته و در تلاشیم تا طرح امتداد این رویداد را به صورت غیرحضوری در شبکه‌های مجازی ادامه دهیم تا محتوای آموزشی به‌روز در اختیار مخاطبین دوره قرار بگیرد. 

تلاش برای اجرای پویش مواجهه با خبر جعلی

در ادامه صالح اصغری، رئیس مرکز سواد سازمان فضای مجازی سراج در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: این دوره یک روزه برای معلمین کتاب تفکر و سواد رسانه‌ای و از طرفی دیگر برای افرادی که دغدغه مسئله فرهنگی و تربیتی دارند برگزار شد تا آموزش و آگاهی رقم بخورد. 

وی افزود: سرفصل‌های این دوره شامل موضوعاتی چون خبر جعلی است زیرا شرایط کشور به گونه‌ای است که از منظر میزان کاربر شبکه‌های اجتماعی و میزان آزادی عملی که در این شبکه‌ها وجود دارد اطلاعات موجود در این بسترها اطلاعات معتبری نیست فلذا نیاز است که در این باره آموزش‌های لازم صورت گیرد.

رئیس مرکز سواد سازمان فضای مجازی سراج تصریح کرد: مدیریت رسانه در خانواده، تغییرات هویتی نوجوان متأثر از فضای مجازی و پرداختن به کتاب تفکر و سواد رسانه‌ای به مثابه یکی از عناصر ساختار نظام آموزشی کشور ما است چراکه هر چقدر بتوانیم کتاب درسی را تقویت کنیم از ساختار آموزش و پرورش و ساختارهای فرهنگی کشور حمایت کرده‌ایم. 

اصغری گفت: یکی از اهداف مهم امسال ما برگزاری پویش ملی مواجهه با خبر جعلی است، سال گذشته ما یک رویداد ملی را طراحی کردیم و تولید محتوا و گفتمان‌سازی اتفاق افتاد، یکی از موضوعات مغفول که کمتر به آن پرداخته شده بحث اطلاعات نادرست و خبر جعلی در شبکه‌های اجتماعی است و این موضوع یکی از ارکان فعالیت‌های ترویجی ما است. 

وی گفت: برای اینکه بتوانیم گفتمان و پویش مواجهه با خبر جعلی در کشور ایجاد کنیم رهبران افکار عمومی لازم داریم، افرادی لازم است که حلقه‌های میانی هستند و می‌توانند با مردم ارتباط برقرار کنند که یکی از این اقشار خبرنگاران، معلمان، روحانیون و نخبگان هستند. 

رئیس مرکز سواد سازمان فضای مجازی سراج اظهار کرد: برای برگزاری این دوره آموزش و پروش همکاری کرده است و امیدوارم که برای برگزاری چنین دوره‌هایی سایر سازمان‌ها، ارگان‌ها و اداره کل‌ها به این کمپین بپیوندند و مخاطبین خود را در حوزه توانمندسازی تفکر نقاد بهره‌مند کنند. 

معلمان عاملی مؤثر در تحول در تربیت نسل جدید 

حسین حق‌پناه، عضو شورای تألیف کتاب درسی سواد رسانه‌ای و معلم و پژوهشگر و از اساتید دوره در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: از جهات مختلف که به وضعیت تعلیم و تربیت در کشور نگاه می‌کنیم یکی از مهمترین نقاط اثرگذار در تعلیم و تربیت معلمان هستند.

حق‌پناه بیان کرد: معلمان عاملی مؤثر در تغییر و تحول در تربیت نسل جدید هستند از این جهت این دوره طراحی ارزشمندی است چراکه نقطه اثر آن مستقیم بر توانمندی معلمان است و این طرح یک میان‌بر سریع برای اثرگذاری است.

عضو شورای تألیف کتاب درسی سواد رسانه‌ای در پایان تصریح کرد: باتوجه به اینکه این دوره‌ها کوتاه مدت هستند ما بیشتر از اینکه در افزایش دانش مخاطب تمرکز کنیم در تغییر نگرش و بینش فرد در مسئله تمرکز می‌کنیم چراکه نباید در کارگاه بحث یک طرفه باشد و انبوهی از حفظیات ارائه شود بلکه باید فضا گفت‌وگو محور باشد و به سمت مشارکت مخاطب پیش برود و سرنخ‌هایی به مخاطب داده می‌شود و حالا که افراد حاضر در کارگاه دغدغه‌مند شده‌اند به دنبال کتاب‌ها، منابع و مستندها خواهند رفت. 

به گزارش ایسنا، دوره توانمندسازی کنشگران در سواد رسانه و فضای مجازی روز گذشته پنجم اردیبهشت در دبیرستان شاهد نرگس شهر قزوین برگزار شد.

انتهایی پیام